Auteur: Patricia Peeters
Velen van ons kennen iemand, of zijn zelf iemand, die na COVID-19 kampt met chronische vermoeidheid, ‘brain fog’, hartkloppingen en duizeligheid. Deze aanhoudende klachten, vaak aangeduid als Long COVID, hebben een enorme impact op het dagelijks leven. Maar wist je dat een belangrijke oorzaak hiervan vaak te vinden is in je Autonome Zenuwstelsel (AZS)?[4]
Als ergotherapeut help je cliënten om weer grip te krijgen op hun leven. Hierbij wordt vaak regelmatig rusten voorgeschreven met eventuele aanpassingen in de activiteiten zodat de client meer energie overhoudt. Vaak is dit een lang proces.
Een cruciaal inzicht hierbij is de rol van het AZS, het onzichtbare systeem dat onze ademhaling, hartslag en stressreactie regelt. Bij Long COVID-patiënten zien we vaak een disbalans in dit systeem, waarbij het “vecht-of-vlucht”-systeem overactief is, en het “rust-en-herstel”-systeem te weinig doet.[5]
Wat is Hartslagvariabiliteit (HRV) en waarom is het belangrijk? Je hart klopt niet als een metronoom; er zit een kleine variatie in de tijd tussen elke hartslag. Dit noemen we Hartslagvariabiliteit (HRV). Het is een simpele, maar krachtige maatstaf voor de gezondheid en balans van je AZS. [5,6]
Lage HRV duidt vaak op overmatige stress en een overactief “vecht-of-vlucht” systeem, wat we veel zien bij Long COVID en chronische vermoeidheid. [6,7,8]
Hoge HRV is een teken van een gezond, veerkrachtig systeem dat goed kan herstellen. [7,8]
De Kracht van Langzame Ademhaling
Het goede nieuws is dat we direct invloed kunnen uitoefenen op ons AZS via onze ademhaling. Eén van de meest effectieve methoden is langzame, gecontroleerde ademhaling – specifiek ongeveer 6 ademhalingen per minuut. Door zo te ademen, stimuleer je de nervus vagus, de belangrijkste zenuw van je “rust-en-herstel” systeem. [7,9]
- De voordelen van deze simpele techniek zijn veelbelovend:
Het helpt de balans in je zenuwstelsel te herstellen. [9,10] - Het kan vermoeidheid verminderen. [8,10]
- Het bevordert betere slaap. [8,10,11
- Het helpt bij het verminderen van stress, angst en hartkloppingen. [8,10,12]
Als ergotherapeut kun je dit gebruiken om je therapie nog effectiever te maken. Je kunt je client niet alleen regelmatig rust adviseren maar ook ademhalingsoefeningen. Veel cliënten vinden het moeilijk dat herstel -in het begin in ieder geval- een passief proces is. Door oefeningen te kunnen doen kan dit anders ervaren worden.
Een ander voordeel is dat je het eventueel met een smartwatch of app kan doen of zelfs zonder apparatuur. Ook kunnen cliënten het overal uitvoeren.
Conclusie: Chronische vermoeidheid bij Long COVID is complex, maar het begrijpen en beïnvloeden van je autonome zenuwstelsel via ademhalingsoefeningen en HRV biofeedback biedt een praktische, non-medicamenteuze en zelf-toe te passen strategie voor herstel. [16,19,20] Het stelt mensen in staat om actief bij te dragen aan hun eigen welzijn en de weg naar een beter functionerend dagelijks leven te vinden.
——————————————————————————–
HRV Biofeedback: Je Persoonlijke Ademhalingscoach Om deze ademhalingstechnieken nog effectiever te maken, gebruiken we soms HRV biofeedback (HRV-B). [9,10,13]
Dit is een “slimme” methode waarbij je via een app op je telefoon (gekoppeld aan een hartslagsensor, zoals een borstband) realtime ziet hoe je ademhaling je HRV beïnvloedt. [10,14,15]
- Je krijgt direct feedback, wat het leerproces versnelt.[16,17]
- Het maakt inzichtelijk hoe je zelf je AZS kunt beïnvloeden en je parasympathische systeem kunt activeren. [9,16]
- Studies tonen aan dat dit een haalbare en krachtige aanpakis, die cliënten helpt zich ontspannen, minder vermoeid en beter in staat om te gaan met stress te voelen. [8,16,17,18]
Bronverwijzingen onderaan pagina.
Wil je meer lezen over dit onderwerp?
Tips bij vermoeidheidsklachten door LongCovid
Als je last hebt van vermoeidheidsklachten door LongCovid, is het behouden van een goede energiebalans een hele klus kan. Gelukkig zijn er een paar belangrijke punten waar je op kan letten die je kunnen helpen. Laten we eens kijken naar wat praktische tips om deze...
Lijst met rustige hobby’s
Hersteltijd en ontprikkelen hebben we allemaal met regelmaat nodig. Alleen is het behoorlijk saai om je even alleen in stilte terugtrekken. Daarom gaan we vaak te snel toch weer iets doen, of wat entertainment opzoeken. Daarom heb ik een lijst gemaakt met rustige...
Cognitieve lagen
Bij cognitieve vermoeidheidsklachten verloopt het herstel eigenlijk ook altijd volgens een vast patroon. Bij een gebroken been is het heel duidelijk dat je eerst op het been kan staan, daarna kan je gaan lopen en pas als laatste kan je weer hardlopen. Binnen het...
Wat kan je zelf doen bij LongCovid klachten?
Wat kan je zelf doen bij LongCovid klachten? In een eerder artikel schreef ik al over wat vermoeidheidsklachten bij LongCovid inhouden. In dit artikel lees je meer over wat je zelf al aan deze klachten kan doen. Kom je er niet uit, neem dan contact met me op, ik kan...
Vermoeidheid door LongCovid
Na corona hebben veel mensen nog langdurig klachten LongCovid heet dat. Maar het wordt ook wel Corona, Post-Corona of Covid-19 genoemd. Een veelvoorkomende klacht is aanhoudende vermoeidheid. Ook wanneer je relatief weinig klachten van de corona zelf had, kan je toch...
Bronverwijzingen:
1.Marques KC, Quaresma JAS, Falcão LFM. Cardiovascular autonomic dysfunction in “Long COVID”: pathophysiology, heart rate variability, and inflammatory markers. Front. Cardiovasc. Med. 2023;10:1256512.
2.Corrado J, Iftekhar N, Halpin S, Li M, Tarrant R, Grimaldi J, et al. HEART Rate Variability Biofeedback for LOng COVID Dysautonomia (HEARTLOC): Results of a Feasibility Study. Advances in Rehabilitation Science and Practice. 2024;13:1–8.
3.Corrado J, Halpin S, Preston N, et al. HEART rate variability biofeedback for long COVID symptoms (HEARTLOC): protocol for a feasibility study. BMJ Open 2022;12:e066044.
4.Hartslagvariabiliteit en Long COVID. Vragen & Antwoorden: 1, 2, 5.
5.Da Silva ALG, Vieira LDP, Dias LS, et al. Impact of long COVID on the heart rate variability at rest and during deep breathing maneuver. Sci Rep. 2023;13:50276-0.
6.Mauro M, Cegolon L, Bestiaco N, et al. Heart Rate Variability Modulation Through Slow-Paced Breathing in Health Care Workers with Long COVID: A Case-Control Study. The American Journal of Medicine. 2024;000:1–14.
7.Escorihuela RM, Capdevila L, Castro JR, et al. Reduced heart rate variability predicts fatigue severity in individuals with chronic fatigue syndrome/myalgic encephalomyelitis. J Transl Med. 2020;18:4.
8.Lehrer PM, Vaschillo E, Vaschillo B, et al. Heart rate variability biofeedback increases baroreflex gain and peak expiratory flow. Psychosom Med. 2003;65(5):796–805.
9.Lehrer PM, Gevirtz R. Heart rate variability biofeedback: how and why does it work? Front Psychol. 2014;5:756.
10.Laborde S, Allen MS, Borges U, et al. Effects of voluntary slow breathing on heart rate and heart rate variability: a systematic review and a meta-analysis. Neurosci Biobehav Rev. 2022;138:104711.
11.Gerritsen RJS, Band GPH. Breath of life: the respiratory vagal stimulation model of contemplative activity. Front Hum Neurosci. 2018;12:397.
12.Corrado J, Halpin S, Preston N, et al. HEART rate variability biofeedback for long COVID symptoms (HEARTLOC): protocol for a feasibility study. BMJ Open. 2022;12(11):e066044.
13.Escorihuela RM, Capdevila L, Castro JR, et al. Reduced heart rate variability predicts fatigue severity in individuals with chronic fatigue syndrome/myalgic encephalomyelitis. J Transl Med. 2020;18:4.
14.Fournie C, Chouchou F, Dalleau G, et al. Heart rate variability biofeedback in chronic disease management: A systematic review. Complement Ther Med. 2021;60:102750.
15.Hassett AL, Radvanski DC, Vaschillo EG, et al. A pilot study of the efficacy of heart rate variability (HRV) biofeedback in patients with fibromyalgia. Appl Psychophysiol Biofeedback. 2007;32:1–10.
16.Sakakibara M, Hayano J, Oikawa LO, Katsamanis M, Lehrer P. Heart rate variability biofeedback improves cardiorespiratory resting function during sleep. Appl Psychophysiol Biofeedback. 2013;38(4):265–71.
17.Goessl VC, Curtiss JE, Hofmann SG. The effect of heart rate variability biofeedback training on stress and anxiety: a meta-analysis. Psychol Med. 2017;47(15):2578–86.
18.Elliott WJ, Izzo JL Jr. Device-guided breathing to lower blood pressure: case report and clinical overview. MedGenMed. 2006;8(3):23.
19.Bertisch SM, Schomer A, Kelly EE, et al. Device-guided paced respiration as an adjunctive therapy for hypertension in obstructive sleep apnea: a pilot feasibility study. Appl Psychophysiol Biofeedback. 2011;36(x):173–9.
20.Choudhary R, Trivedi V, Choudhary S. Effect of heart rate variability biofeedback training on the performance of track athlete. Int J Ther Rehabil Res. 2016;5(4):166.
21.Corrado J, Iftekhar N, Halpin S, Li M, Tarrant R, Grimaldi J, et al. HEART Rate Variability Biofeedback for LOng COVID Dysautonomia (HEARTLOC): Results of a Feasibility Study. Advances in Rehabilitation Science and Practice. 2024;13:1–8.
22.Corrado J, Iftekhar N, Halpin S, Li M, Tarrant R, Grimaldi J, et al. HEART Rate Variability Biofeedback for LOng COVID Dysautonomia (HEARTLOC): Results of a Feasibility Study. Advances in Rehabilitation Science and Practice. 2024;13:1–8.
23.Gilgen-Ammann R, Schweizer T, Wyss T. Rr interval signal quality of a heart rate monitor and an ECG Holter at rest and during exercise. Eur J Appl Physiol 2019;119:1525–32.
24.Lehrer P, Kaur K, Sharma A, et al. Heart rate variability biofeedback improves emotional and physical health and performance: a systematic review and meta analysis. Appl Psychophysiol Biofeedback. 2020;45(3):109–29.
25.Pagaduan J, Chen Y-S, Fell JW, Xuan Wu SS. Can heart rate variability biofeedback improve athletic performance? A systematic review. J Hum Kinet. 2020;73(x):103–14.
26.Caird SJ, McKenzie AD, Sleivert GG. Biofeedback and relaxation techniques improve running economy in sub-elite long distance runners. Med Sci Sports Exerc. 1999;31(5):717–22.
27.Leelarungrayub J, Puntumetakul R, Sriboonreung T, Pothasak Y, Klaphajone J. Preliminary study: comparative effects of lung volume therapy between slow and fast deep-breathing techniques on pulmonary function, respiratory muscle strength, oxidative stress, cytokines, 6-minute walking distance, and quality of life in persons with COPD. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 2018;13:3909–21.
28.Hartslagvariabiliteit en Long COVID.