ADHD en je Dagelijks Leven: Hoe je lichaam en hersenen je kunnen helpen.

Auteur: Patricia Peeters

Wat betekent ADHD hebben in het dagelijks leven? Het kan zijn dat iemand last heeft van concentratieproblemen, start problemen heeft of heel impulsief is. Hoe de problemen zich uiten in het dagelijks leven is voor iedereen anders. Maar een ding is voor iedereen hetzelfde, het maakt het soms knap lastig om mee te doen met de activiteiten in het dagelijks leven die belangrijk voor je zijn: huiswerk maken, je werk doen, rustig aan tafel zitten, afspreken met vrienden etc..

 Vanuit de ergotherapie kijken we juist naar die dagelijkse activiteiten; wat gaat goed en waar loop je juist tegenaan. Hoe kunnen we je helpen om die dingen beter te laten gaan?

Naast bekende behandeling met medicatie, zoeken steeds meer mensen naar manieren om te leren hoe ze hun eigen lichaam en hoofd kunnen ‘regelen’. Zie het als leren om je interne gaspedaal en rem beter te gebruiken. Twee interessante manieren om dit te trainen zijn biofeedback en neurofeedback.

 Wat Zijn Die ‘Feedback’-Methoden Eigenlijk?

Biofeedback en neurofeedback kunnen gezien worden als een soort spiegel voor wat er in je lichaam of hersenen gebeurt. Je krijgt direct te zien of te horen hoe je hart klopt, hoe gespannen je spieren zijn of hoe actief bepaalde delen van de hersenen zijn. Dit zijn signalen waar je normaal niet bij stilstaat. Maar met deze training leer je: “Als ik dit denk of dieper ademhaal, verandert dat signaal op het scherm.” Door veel te oefenen, leer je zo om die innerlijke signalen zelf te beïnvloeden.

 Neurofeedback bij ADHD: leren om je hersenen te besturen.

Neurofeedback focust specifiek op je hersenactiviteit. Onderzoek kijkt hier al lang naar voor ADHD. Een belangrijke samenvatting van meerdere studies liet zien dat neurofeedback duidelijk kon helpen bij het verminderen van impulsiviteit en moeite met opletten. Ook bij hyperactiviteit werden verbeteringen gezien. Op basis hiervan wordt neurofeedback gezien als een methode die klinisch zinvol kan zijn om belangrijke ADHD-problemen aan te pakken. Er zijn zelfs aanwijzingen dat de positieve effecten langer aanhouden.

HRV Biofeedback: De Kracht van Je Hartritme

Naast hersenactiviteit is ook je hartritme interessant. Niet alleen hoe snel je hart klopt, maar vooral hoe de tijd tussen twee slagen wisselt – dat noemen we Hartslag Variabiliteit (HRV). Dit is een belangrijke maat voor hoe goed je lichaam kan schakelen tussen rust en actie, en hoe goed je emoties kunt reguleren. Wist je dat kinderen (en volwassenen) met ADHD hier vaak moeite mee hebben? Dit kan invloed hebben op concentratie en gedrag.

Met HRV biofeedback leer je, vaak door speciale ademhalingsoefeningen, om je hartritme rustiger en regelmatiger te maken. Hierdoor ontstaat coherentie. Het idee is: als je je fysiologische reacties (zoals je hartslag en ademhaling) beter kunt regelen, krijg je ook meer grip op je emoties en je vermogen om je te concentreren.

 En de Combinatie Dan? Neurofeedback + HRV Biofeedback

Steeds meer onderzoekers kijken naar het effect van neurofeedback (hersentraining) in combinatie met biofeedback (lichaamstraining, zoals HRV). De gedachte is dat lichaam en geest zo sterk verbonden zijn, dat je misschien nog betere resultaten krijgt als je beide tegelijk traint.

Een recente studie keek specifiek naar het effect van een gecombineerde training met z-score neurofeedback (een specifieke, nauwkeurige vorm van neurofeedback) en HRV biofeedback bij volwassenen en kinderen met ADHD-symptomen. De deelnemers kregen 30 sessies. En de resultaten? Die waren veelbelovend:

• De ADHD-symptomen (moeite met opletten en hyperactiviteit) verbeterden flink.

• Deze verbeteringen waren erg groot.

• Een groot deel van de deelnemers (meer dan 80%) merkte een verbetering die als belangrijk voor het dagelijks functioneren werd gezien.

• Na de training zaten veel mensen binnen het normale bereik op de vragenlijsten terwijl die eerst hoog scoorde op symptomen.

• Ook op tests voor aandacht en vaardigheden als plannen en organiseren (executieve functies) werden verbeteringen gezien.

• Meetbare signalen van het lichaam (HRV) en de hersenen (QEEG) lieten ook positieve veranderingen zien, passend bij de training.

Deze resultaten suggereren dat deze gecombineerde aanpak een veelbelovende manier zonder medicijnen kan zijn om ADHD aan te pakken. Het is belangrijk om te weten dat er nog meer onderzoek nodig is met controlegroepen om dit zeker te weten, maar deze bevindingen zijn absoluut hoopgevend.

Wat Betekent Dit voor Ergotherapie in de Praktijk?

Voor ons, ergotherapeuten, zijn deze studies enorm interessant! Ons doel is altijd om mensen te helpen succesvol en tevreden deel te nemen aan hun dagelijks leven. Als ADHD-symptomen dat belemmeren kijken we: welke vaardigheden heeft iemand nodig voor die activiteit en hoe kunnen we die versterken?

Verbeteringen in:

• Aandacht: beter kunnen focussen op je taak.

• Impulscontrole: minder snel afgeleid zijn of impulsief reageren.

• Zelfregulatie: rustiger kunnen worden, emoties beter hanteren.

Al deze verbeteringen, die biofeedback en neurofeedback kunnen ondersteunen, hebben een direct positief effect op hoe je dagelijkse dingen doet.

Denk aan:

• Een kind dat beter kan opletten in de klas en zijn schoolwerk afmaakt.

• Een volwassene die zich beter kan concentreren op werk en productiever is.

• Iemand die kalmer kan reageren in sociale situaties en minder conflicten heeft.

• Het makkelijker maken van planning en organisatie in huis.

Deze technieken geven mensen met ADHD een actieve rol; je leert zelf de controle te pakken. Dat past perfect bij de ergotherapie, waarbij we mensen leren om de baas te worden over je eigen functioneren, zodat ze weer volledig kunnen meedoen aan het leven dat ze willen leiden.

Kortom

De onderzoeken naar neurofeedback en HRV biofeedback, en zeker de eerste resultaten van het samen gebruiken ervan, laten zien dat er nieuwe mogelijkheden zijn om ADHD-symptomen en problemen met zelfregulatie aan te pakken. De ergotherapie kan hierbij een belangrijke aanvulling zijn omdat je in het dagelijks leven aanpassingen leert toe te passen.

 Bronverwijzingen:

1.Marques KC, Quaresma JAS, Falcão LFM. Cardiovascular autonomic dysfunction in “Long COVID”: pathophysiology, heart rate variability, and inflammatory markers. Front. Cardiovasc. Med. 2023;10:1256512.
2.Corrado J, Iftekhar N, Halpin S, Li M, Tarrant R, Grimaldi J, et al. HEART Rate Variability Biofeedback for LOng COVID Dysautonomia (HEARTLOC): Results of a Feasibility Study. Advances in Rehabilitation Science and Practice. 2024;13:1–8.
3.Corrado J, Halpin S, Preston N, et al. HEART rate variability biofeedback for long COVID symptoms (HEARTLOC): protocol for a feasibility study. BMJ Open 2022;12:e066044.
4.Hartslagvariabiliteit en Long COVID. Vragen & Antwoorden: 1, 2, 5.
5.Da Silva ALG, Vieira LDP, Dias LS, et al. Impact of long COVID on the heart rate variability at rest and during deep breathing maneuver. Sci Rep. 2023;13:50276-0.
6.Mauro M, Cegolon L, Bestiaco N, et al. Heart Rate Variability Modulation Through Slow-Paced Breathing in Health Care Workers with Long COVID: A Case-Control Study. The American Journal of Medicine. 2024;000:1–14.
7.Escorihuela RM, Capdevila L, Castro JR, et al. Reduced heart rate variability predicts fatigue severity in individuals with chronic fatigue syndrome/myalgic encephalomyelitis. J Transl Med. 2020;18:4.
8.Lehrer PM, Vaschillo E, Vaschillo B, et al. Heart rate variability biofeedback increases baroreflex gain and peak expiratory flow. Psychosom Med. 2003;65(5):796–805.
9.Lehrer PM, Gevirtz R. Heart rate variability biofeedback: how and why does it work? Front Psychol. 2014;5:756.
10.Laborde S, Allen MS, Borges U, et al. Effects of voluntary slow breathing on heart rate and heart rate variability: a systematic review and a meta-analysis. Neurosci Biobehav Rev. 2022;138:104711.
11.Gerritsen RJS, Band GPH. Breath of life: the respiratory vagal stimulation model of contemplative activity. Front Hum Neurosci. 2018;12:397.
12.Corrado J, Halpin S, Preston N, et al. HEART rate variability biofeedback for long COVID symptoms (HEARTLOC): protocol for a feasibility study. BMJ Open. 2022;12(11):e066044.
13.Escorihuela RM, Capdevila L, Castro JR, et al. Reduced heart rate variability predicts fatigue severity in individuals with chronic fatigue syndrome/myalgic encephalomyelitis. J Transl Med. 2020;18:4.
14.Fournie C, Chouchou F, Dalleau G, et al. Heart rate variability biofeedback in chronic disease management: A systematic review. Complement Ther Med. 2021;60:102750.
15.Hassett AL, Radvanski DC, Vaschillo EG, et al. A pilot study of the efficacy of heart rate variability (HRV) biofeedback in patients with fibromyalgia. Appl Psychophysiol Biofeedback. 2007;32:1–10.
16.Sakakibara M, Hayano J, Oikawa LO, Katsamanis M, Lehrer P. Heart rate variability biofeedback improves cardiorespiratory resting function during sleep. Appl Psychophysiol Biofeedback. 2013;38(4):265–71.
17.Goessl VC, Curtiss JE, Hofmann SG. The effect of heart rate variability biofeedback training on stress and anxiety: a meta-analysis. Psychol Med. 2017;47(15):2578–86.
18.Elliott WJ, Izzo JL Jr. Device-guided breathing to lower blood pressure: case report and clinical overview. MedGenMed. 2006;8(3):23.
19.Bertisch SM, Schomer A, Kelly EE, et al. Device-guided paced respiration as an adjunctive therapy for hypertension in obstructive sleep apnea: a pilot feasibility study. Appl Psychophysiol Biofeedback. 2011;36(x):173–9.
20.Choudhary R, Trivedi V, Choudhary S. Effect of heart rate variability biofeedback training on the performance of track athlete. Int J Ther Rehabil Res. 2016;5(4):166.
21.Corrado J, Iftekhar N, Halpin S, Li M, Tarrant R, Grimaldi J, et al. HEART Rate Variability Biofeedback for LOng COVID Dysautonomia (HEARTLOC): Results of a Feasibility Study. Advances in Rehabilitation Science and Practice. 2024;13:1–8.
22.Corrado J, Iftekhar N, Halpin S, Li M, Tarrant R, Grimaldi J, et al. HEART Rate Variability Biofeedback for LOng COVID Dysautonomia (HEARTLOC): Results of a Feasibility Study. Advances in Rehabilitation Science and Practice. 2024;13:1–8.
23.Gilgen-Ammann R, Schweizer T, Wyss T. Rr interval signal quality of a heart rate monitor and an ECG Holter at rest and during exercise. Eur J Appl Physiol 2019;119:1525–32.
24.Lehrer P, Kaur K, Sharma A, et al. Heart rate variability biofeedback improves emotional and physical health and performance: a systematic review and meta analysis. Appl Psychophysiol Biofeedback. 2020;45(3):109–29.
25.Pagaduan J, Chen Y-S, Fell JW, Xuan Wu SS. Can heart rate variability biofeedback improve athletic performance? A systematic review. J Hum Kinet. 2020;73(x):103–14.
26.Caird SJ, McKenzie AD, Sleivert GG. Biofeedback and relaxation techniques improve running economy in sub-elite long distance runners. Med Sci Sports Exerc. 1999;31(5):717–22.
27.Leelarungrayub J, Puntumetakul R, Sriboonreung T, Pothasak Y, Klaphajone J. Preliminary study: comparative effects of lung volume therapy between slow and fast deep-breathing techniques on pulmonary function, respiratory muscle strength, oxidative stress, cytokines, 6-minute walking distance, and quality of life in persons with COPD. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 2018;13:3909–21.
28.Hartslagvariabiliteit en Long COVID.